Świadectwo urodzenia  [1961]

Świadectwo urodzenia

rok produkcji:

1961

premiera:

2 X 1961

czas trwania:

99 min

Reżyseria:

Stanisław Różewicz

Scenariusz:

Tadeusz Różewicz, Stanisław Różewicz

Zdjęcia:

Stanisław Loth

Obsada:

Henryk Hryniewicz [Janek], Wojciech Siemion [taboryta Józef], Barbara Rachwalska [kobieta z leśniczówki], Edward Mincer [Zbyszek], Andrzej Banaszewski [Heniek], Paweł Różewicz [Jacek], Stanisław Milski [sąsiad Ciziak], Józef Nalberczak [jeniec], Tadeusz Schmidt [żandarm], Beata Barszczewska [Mirka], Zofia Małynicz [kierowniczka przytułku], Zdzisław Mrożewski [doktor Orzechowski], Małgorzata Leśniewska [pielęgniarka], Mariusz Dmochowski [gestapowiec], Emil Karewicz [lekarz niemiecki], Zygmunt Zintel [tłumacz]

Montaż:

Czesław Raniszewski, Anna Rubińska

Muzyka:

Lucjan Kaszycki

Scenografia:

Tadeusz Wybult

Produkcja:

Zespół Filmowy „Rytm”

Kierownictwo produkcji :

Konstanty Lewkowicz

O filmie

Nowela I. Na drodze
Wrzesień 1939 roku. Żołnierz-taboryta po rozbiciu swego pułku wiezie dokumenty sztabowej kancelarii. Nie mają już one żadnego znaczenia, lecz żołnierz przekonany jest o wadze misji. Na bocznych drogach błąkają się oddziały pozbawione łączności z dowództwem. Płoną wsie. Giną rozstrzeliwani ludzie. W podróży donikąd towarzyszy taborycie przypadkowo spotkany chłopiec Janek, który szuka matki. Obaj są równie dziecinni, dobroduszni oraz naiwni i wierzą, że zaraz skończy się ich wędrówka. Niestety, drogę przecina im niemiecka kolumna pancerna. Osaczony żołnierz zdejmuje z furki karabin i zaczyna strzelać. Przerażone dziecko rzuca się na oślep do ucieczki.

Nowela II. List z obozu

Lata okupacji. Trzej kilkuletni bracia, Zbyszek, Heniek i Jacek, spędzają całe dnie w pustym pokoju.
Ojciec dostał się do niewoli podczas kampanii wrześniowej. Matka wciąż jeździ na wieś „ze szmuglem”. Ojciec przysyła listy ze stalagu. Dodaje chłopcom otuchy. Pielęgnują pamięć nieobecnego rodzica. Pastuje jego buty. Najstarszy z braci Zbyszek instynktownie stara się zastąpić ojca. Opiekuje się młodszymi. Współczuje też jeńcom z pobliskiego obozu. Widzi w nich towarzyszy niedoli własnego ojca. Pewnego dnia z obozu ucieka radziecki żołnierz. Przypadkowo trafia do mieszkania chłopców. Dostaje od nich jedzenie, ubranie i buty, co umożliwia mu dalszą ucieczkę. Wkrótce obóz z sąsiedztwa zostaje zlikwidowany.

Nowela III. Kropla krwi

Hitlerowcy wywieźli wszystkich mieszkańców żydowskiej kamienicy. Uchowała się tylko mała Mirka. Dziewczynka odnajduje znajomego swego ojca, lekarza. Ale w jego mieszkaniu nie byłaby bezpieczna. Naraziłby też rodzinę lekarza na niebezpieczeństwo. Musi szukać następnego azylu. Zostaje zaopatrzona w świadectwo chrztu. Uczy się katolickiego pacierza. Trafia do prowincjonalnego sierocińca. Niestety, w przytułku pojawia się hitlerowska komisja typująca dzieci do zniemczenia. Paradoksalnie, cechy wyglądu Mirki zostaje uznane za wzór aryjskości. Dziewczyna zostaje wywieziona do Rzeszy i zaadoptowana.

Trzy wstrząsające obrazki z czasów wojny i okupacji operują oszczędnymi środkami wyrazu i dość luźną narracją. Młodzi bohaterowie stają wobec sytuacji przerastających ich dotychczasowe doświadczenia. Dzięki dramatycznym wydarzeniom przedwcześnie dorastają, choć smutna i bolesna to dojrzałość.

Adam Wyżyński, Leksykon polskich filmów fabularnych, Warszawa 1996

Artykuły

Cytaty

  • Dudnią drogi, ciągną obce wojska, A nad nimi złota jesień polska. Usiadł żołnierz pod brzozą u drogi, Opatruje obolałe nogi. Jego pułk rozbili pod Rawą, A on bił się, a on bił się krwawo.


  • Wspólnota rodzinna autorów filmu, Stanisława i Tadeusza Różewiczów ma, być może, głębsze znaczenie: dzieła te bowiem mają podobny klimat moralny (…). Filmy braci Różewiczów znalazły się na torze oddzielnym. W...

    Rozwiń

Bibliografia