Stanisław Różewicz
Reżyser, scenarzysta. Urodził się 16 sierpnia 1924 roku w Radomsku. Zaczynał w 1947 roku jako asystent reżysera Jerzego Zarzyckiego. W tym samym roku zrealizował wspólnie z Wojciechem Hasem impresję filmową Ulica Brzozowa, o odbudowie Warszawy z ruin wojennych, zatrzymaną przez cenzurę. Zadebiutował filmem fabularnym Trudna miłość (1953), inspirowanym powieścią Romana Bratnego a utrzymanym w poetyce socrealizmu. Jednocześnie wzbogacał swój warsztat filmowy, pełniąc rolę drugiego reżysera na planie filmów Jana Rybkowskiego oraz Jerzego Zarzyckiego. Właściwy debiut nastąpił w 1956 roku, kiedy zrealizował Trzy kobiety – historię przyjaźni trzech byłych więźniarek obozu koncentracyjnego. Od tej pory reżyserował głównie filmy o tematyce wojennej i okupacyjnej: Wolne miasto (1958; scenariusz Jana Józefa Szczepańskiego), Świadectwo urodzenia (1961; Grand Prix na Festiwalu Filmów dla Młodzieży w Cannes oraz nagroda FIPRESCI), Westerplatte (1967; Srebrny Medal na festiwalu w Moskwie), Opadły liście z drzew (1975; Nagroda Główna Jury na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku), Ryś (1981). W 1977 roku nakręcił dramat historyczny Pasja, o ostatnich dniach życia Edwarda Dembowskiego, dziewiętnastowiecznego filozofa i rewolucjonisty (Grand Prix na festiwalu w Gdańsku).
W drugim nurcie jego zainteresowań leżało kameralne kino psychologiczne, opowiadające o postawach moralnych oraz o uczuciach. Należą do niego filmy: Echo (1964), Samotność we dwoje (1968), Romantyczni (1970), Drzwi w murze (1974; Złota Muszla na festiwalu w San Sebastian), Pensja pani Latter (1982) na podstawie Emancypantek Prusa, wysmakowany estetycznie Anioł w szafie (1987). W 1984 roku wyreżyserował Kobietę w kapeluszu, w której ukazał środowisko artystów teatralnych (Grand Prix na festiwalu w Gdańsku, Srebrny Medal na festiwalu w Moskwie).
Wielokrotnie współpracował z bratem Tadeuszem Różewiczem, poetą i dramaturgiem, z którym wspólnie napisał scenariusze m.in. Komedii pomyłek, Samotności we dwoje, Drzwi w murze, Świadectwa urodzenia. W latach 90. realizował głównie spektakle Teatru Telewizji, w tym kilka na podstawie twórczości brata (Wyszedł z domu, Pułapka, Śmieszny staruszek), jak też Mateczkę Władysława Terleckiego oraz Matkę i dziecko Jona Fosse. Okazjonalnie współpracował również z teatrem (m.in. teatrem Wybrzeże w Gdańsku oraz teatrem Studio i Teatrem Powszechnym w Warszawie).
Był dwukrotnie kierownikiem Zespołu Filmowego „Tor” (w latach 1967-1968 oraz 1972-1980).
Został uhonorowany Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1969), odznaczeniem Zasłużony dla Kultury Narodowej (1987), a w 2003 roku Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla kultury narodowej i osiągnięcia w pracy twórczej. Był laureatem wielu nagród za całokształt twórczości.
Zmarł 9 listopada 2008 roku w Warszawie.
Filmografia (wybór)
-
1953
Trudna miłość
-
1956
Trzy kobiety
-
1958
Wolne miasto
-
1959
Miejsce na ziemi
-
1961
Świadectwo urodzenia
-
1962
Głos z tamtego świata
-
1964
Echo
-
1966
Piekło i niebo
-
1967
Westerplatte
-
1968
Samotność we dwoje
-
1970
Romantyczni
-
1973
Drzwi w murze
-
1975
Opadły liście z drzew
-
1977
Pasja
-
1981
Ryś
-
1982
Pensja pani Latter
-
1984
Kobieta w kapeluszu
-
1987
Anioł w szafie
-
1989
Nocny gość
Artykuły
-
Wiatr od Dzikiego Zachodu, czyli krótki kurs historii kina polskiego na ekranach radzieckich.
Miron Czernienko
„Kwartalnik Filmowy” 1997, nr 18