Akademia polskiego filmu

Reżyser filmowy, teatralny i telewizyjny, scenarzysta, aktor, pedagog. Urodził się 9 stycznia 1931 roku w Przystajni koło Częstochowy – zmarł 11 czerwca 2005 roku w Koninie. Absolwent Studium Teatralnego przy Teatrze im. Adama Mickiewicza w Częstochowie (1951). Studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie Wrocławskim (1952). Ukończył Wydział Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi (1958; dyplom uzyskał w 1969). Po studiach przez wiele lat pełnił funkcję asystenta reżysera, m.in. przy realizacji filmów Pan Anatol szuka miliona (1958) i Inspekcja pana Anatola (1959) Jana Rybkowskiego, Walet pikowy (1960) Tadeusza Chmielewskiego oraz II reżysera przy: I ty zostaniesz Indianinem (1962) Konrada Nałęckiego, Wiano (1963) Jana Łomnickiego, Życie raz jeszcze (1964) Janusza Morgensterna i Walkower (1965) Jerzego Skolimowskiego.

Jako samodzielny reżyser zadebiutował filmem Chudy i inni (1966), przenikliwym studium psychologicznym grupy ludzi o niezbyt przejrzystych życiorysach, którzy pracują przy budowie zapory wodnej, wtłoczonym w formułę… produkcyjniaka. Uhonorowana Nagrodą im. Andrzeja Munka (1966) opowieść zapoczątkowała bliską współpracę Kluby z Wiesławem Dymnym (scenarzysta, aktor, artysta plastyk), filarem krakowskiego kabaretu Piwnica pod Baranami. Kolejny film tandemu Kluba – Dymny Słońce wschodzi raz na dzień (1967; Złote Grono w Łagowie, 1985), utrzymana w poetyce ballady sowizdrzalskiej, rozgrywająca się w pierwszych latach po wojnie w beskidzkiej wsi Odkrzask, opowieść o ludowym przywódcy Haratyku oraz jego swojskim pojmowaniu nowego społecznego ładu, premiery doczekała się pięć lat później, dość solidnie pocięta przez cenzurę i ze zmienionym zakończeniem. Ich kolejny wspólny film – 5 i 1/2 Bladego Józka (1971) – dramat obyczajowy rozgrywający się w środowisku harleyowców terroryzujących miasteczko, nigdy oficjalnie nie wszedł na ekrany kin. Dwa lata na premierę czekał Sowizdrzał świętokrzyski (1978), poetycka ekranizacja popularnej powieści Józefa Ozgi-Michalskiego. Kłopoty z dystrybucją filmów spowodowały załamanie reżysera, który postanowił poświęcić się głównie pracy pedagogicznej, realizując jedynie w 1988 roku zainspirowaną powieścią Władysława Terleckiego Gwiazdę Piołun, poświęconą ostatnim dniom Witkacego. Jako pedagog związał się z łódzką szkołą filmową od 1967 roku. W latach 1978-1981 i 1993-1993 był dziekanem Wydziału Reżyserii, a w latach 1982-1990 i 1996-2002 pełnił funkcję rektora.

Henryk Kluba był także interesującym aktorem drugiego planu. Zagrał w blisko sześćdziesięciu filmach, m.in. Dwaj ludzie z szafą (1958), Gdy spadają anioły (1959) i Ssaki (1962) Romana Polańskiego, Inspekcja pana Anatola (1959) Jana Rybkowskiego, Walkower (1965) Jerzego Skolimowskiego, Kochajmy syrenki (1966) Jana Rutkiewicza, Nie ma róży bez ognia (1974) Stanisława Barei, Urodziny młodego warszawiaka (1980) Ewy i Czesława Petelskich, Darmozjad polski (1997) Łukasza Wylężałka, Eukaliptus (2001) Marcina Krzyształowicza.

W latach 1987-1989 był członkiem Komitetu Kinematografii. Odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1998).

Jerzy Armata