Stanisław Różewicz
Stanisław Różewicz, fot. Wojciech Urbanowicz, źródło: Fototeka FN
http://fototeka.fn.org.pl/
Reżyser, scenarzysta. Urodził się 16 sierpnia 1924 roku w Radomsku. Zaczynał w 1947 roku jako asystent reżysera Jerzego Zarzyckiego. W tym samym roku zrealizował wspólnie z Wojciechem Hasem impresję filmową Ulica Brzozowa, o odbudowie Warszawy z ruin wojennych, zatrzymaną przez cenzurę. Zadebiutował filmem fabularnym Trudna miłość (1953), inspirowanym powieścią Romana Bratnego a utrzymanym w poetyce socrealizmu. Jednocześnie wzbogacał swój warsztat filmowy, pełniąc rolę drugiego reżysera na planie filmów Jana Rybkowskiego oraz Jerzego Zarzyckiego. Właściwy debiut nastąpił w 1956 roku, kiedy zrealizował Trzy kobiety – historię przyjaźni trzech byłych więźniarek obozu koncentracyjnego. Od tej pory reżyserował głównie filmy o tematyce wojennej i okupacyjnej: Wolne miasto (1958; scenariusz Jana Józefa Szczepańskiego), Świadectwo urodzenia (1961; Grand Prix na Festiwalu Filmów dla Młodzieży w Cannes oraz nagroda FIPRESCI), Westerplatte (1967; Srebrny Medal na festiwalu w Moskwie), Opadły liście z drzew (1975; Nagroda Główna Jury na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku), Ryś (1981). W 1977 roku nakręcił dramat historyczny Pasja, o ostatnich dniach życia Edwarda Dembowskiego, dziewiętnastowiecznego filozofa i rewolucjonisty (Grand Prix na festiwalu w Gdańsku).
W drugim nurcie jego zainteresowań leżało kameralne kino psychologiczne, opowiadające o postawach moralnych oraz o uczuciach. Należą do niego filmy: Echo (1964), Samotność we dwoje (1968), Romantyczni (1970), Drzwi w murze (1974; Złota Muszla na festiwalu w San Sebastian), Pensja pani Latter (1982) na podstawie Emancypantek Prusa, wysmakowany estetycznie Anioł w szafie (1987). W 1984 roku wyreżyserował Kobietę w kapeluszu, w której ukazał środowisko artystów teatralnych (Grand Prix na festiwalu w Gdańsku, Srebrny Medal na festiwalu w Moskwie).
Wielokrotnie współpracował z bratem Tadeuszem Różewiczem, poetą i dramaturgiem, z którym wspólnie napisał scenariusze m.in. Komedii pomyłek, Samotności we dwoje, Drzwi w murze, Świadectwa urodzenia. W latach 90. realizował głównie spektakle Teatru Telewizji, w tym kilka na podstawie twórczości brata (Wyszedł z domu, Pułapka, Śmieszny staruszek), jak też Mateczkę Władysława Terleckiego oraz Matkę i dziecko Jona Fosse. Okazjonalnie współpracował również z teatrem (m.in. teatrem Wybrzeże w Gdańsku oraz teatrem Studio i Teatrem Powszechnym w Warszawie).
Był dwukrotnie kierownikiem Zespołu Filmowego „Tor” (w latach 1967-1968 oraz 1972-1980).
Został uhonorowany Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1969), odznaczeniem Zasłużony dla Kultury Narodowej (1987), a w 2003 roku Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla kultury narodowej i osiągnięcia w pracy twórczej. Był laureatem wielu nagród za całokształt twórczości.
Zmarł 9 listopada 2008 roku w Warszawie.
Bibliografia
Książki:
Hendrykowski M., Debiuty polskiego kina, Konin 1998.
Hendrykowski M. Stanisław Różewicz, Poznań 1991.
Hollender B., Od Wajdy do Komasy, Warszawa 2014.
Jackiewicz A., Moja filmoteka. Kino polskie, Warszawa 1983.
Maszewska-Łupiniak M., Rzeczywistość filmowa Stanisława Różewicza, Kraków 2009.
Nurczyńska-Fidelska E., Kino polskie w trzynastu sekwencjach, Kraków 2005.
Nurczyńska - Fidelska E., Stolarska B., SZKOŁA POLSKA – powroty, Łódź 1998.
Różewicz S. Było, minęło... w kuchni i na salonach X muzy, Warszawa 2012.
Artykuły:
Frąc W., Między mitem i historią jest realność zła. „Ryś” Stanisława Różewicza, „Kwartalnik Filmowy” 2012, nr 77-78, s. 147-156.
Hendrykowski M., Na melinę, „Images” 2008, Vol. VI, nr 11-12, s. 111-114.
Hollender B., Pan Stanisław, „Kino” 1999, nr 7-8, s. 11-13.
Hollender B., Twórca wyciszony, „Rzeczpospolita” 15-16.11.2008, nr 267, s. A22-A23.
Janicka B., Stanisław Różewicz 1924-2008, „Kino” 2008, nr 12, s. 86-87.
Lubelski T., Moderato, „Film” 1980, nr 34, s. 3-5.
Mach J., Paradoksy zaprzeczeń, „Kino” 1978, nr 12, s. 11-17.
Maciejewski Ł., Mistrz!, „Cinema Polska” 2001, nr 6, s. 66-67.
Maniewski M., Twarze, przedmioty, dźwięki, „Film” 1987, nr 35, s. 3-5.
Maron M., „Romantyczni” Stanisława Różewicza. Między marzeniem a rzeczywistością, „Kwartalnik Filmowy” 2012, nr 77-78, s. 55-71.
Opadły liście z drzew, „Filmowy Serwis Prasowy” 1975, nr 20, s. 4-6.
Romantyczni, „Filmowy Serwis Prasowy” 1970, nr 16, s. 16-23
Różewicz S., Więcej filmów - więcej dzieł znaczących, „Kino” 1976, nr 2, s. 2-3.
Ryś, „Filmowy Serwis Prasowy” 1981, nr 17, s. 5-7.
Sobolewski T., Za co lubię filmy Różewicza, „Film” 1976, nr 21, s. 18-19.
Stanisław Różewicz, „Filmowy Serwis Prasowy” 1981, nr 14, s. 31-32.
Szklana kula, „Filmowy Serwis Prasowy” 1972, nr 9, s. 13-17.
Tronowicz H., Strachy dzieciństwa, diabły i anioły. O kinie Stanisława Różewicza, „Kino” 1989, nr 7, s. 5-8.
Westerplatte, „Filmowy Serwis Prasowy” 1967, nr 10, s. 20-26.
Wywiady:
Eberhardt K., Mówić własnym głosem. Rozmowa z reżyserem Stanisławem Różewiczem, „Kino” 1975, nr 11, s. 20-24.
Garbień K., Westerplatte - legenda i prawda, „Film” 1967, nr 36, s. 6-7.
Garbień K., Westerplatte, „Film” 1966, nr 29-30, s. 10-11.
Janicka B., Mówi Stanisław Różewicz, „Kino” 1967, nr 5, s. 8-17.
Janicka B., Niepokoje, sprzeciw, złudzenia młodych, „Film” 1972, nr 12, s. 10-11.
Karcz D., To sprawa wyboru, „Kino” 1985, nr 3, s. 1-6.
Oleksiewicz M., Decyduje talent, „Film” 1964, nr 21, s. 6-7.
Oleksiewicz M., Nie wiem wszystkiego o swych bohaterach, „Film” 1970, nr 17, s. 6-7.
Oleksiewicz M., O swojej twórczości mówi Stanisław Różewicz, „Film” 1962, nr 24, s. 10-11.
Szczerba J., Bielas K., Zagraj mi tego Niemca, Stasiu, „Gazeta Wyborcza – Magazyn” 2001, nr 33, s. 4-9.
Galeria
Artykuły
-
Wiatr od Dzikiego Zachodu, czyli krótki kurs historii kina polskiego na ekranach radzieckich.
Miron Czernienko
„Kwartalnik Filmowy” 1997, nr 18
Wróć do artykułów
