Tadeusz Konwicki
Tadeusz Konwicki, „Zaduszki", źródło: Fototeka FN
http://fototeka.fn.org.pl/
Urodzony 22 czerwca 1926 roku w Nowej Wilejce. Pisarz, scenarzysta i reżyser filmowy. W 1938 roku rozpoczął naukę w gimnazjum Zygmunta Augusta w Wilnie, maturę zdał na tajnych kompletach. W roku 1945 podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W 1946 rozpoczął pracę w tygodniku „Odrodzenie”, z którym w 1947 roku przeniósł się do Warszawy. W „Odrodzeniu” zadebiutował jako recenzent filmowy i opublikował swoją pierwszą powieść – Rojsty (1948, wyd. książkowe: 1956). Przełomowe znaczenie w twórczości literackiej Konwickiego miała powieść Dziura w niebie (1959). Zarówno w niej, jak i w późniejszych zmagał się z własną biografią, z losem swojej formacji pokoleniowej i polskiej inteligencji oraz polskimi kompleksami narodowymi. Kładł nacisk na kategorię czasu i powroty pamięcią do dzieciństwa, młodości, czasów wojny. Umieszczał elementy groteski, poetyki absurdu i akcenty humorystyczne, posługiwał się różnymi płaszczyznami czasowymi, zastępował tradycyjną konstrukcję powieściową formami bliższymi eseju. Kolejne powieści to: Sennik współczesny (1963), Wniebowstąpienie (1967), Zwierzoczłekoupiór (1969), Nic albo nic (1971), Kronika wypadków miłosnych (1974), Kalendarz i klepsydra (1976), Kompleks polski (1977, wyd. w drugim obiegu), Mała apokalipsa (1979, wyd. w drugim obiegu kultowa powieść z czasów schyłku tzw. epoki gierkowskiej), Wschody i zachody księżyca (1982, wyd. w drugim obiegu), Bohiń (1987), Czytadło (1992). Wspomnieniami podzielił się z czytelnikami w książce Pamiętam, że było gorąco (2001). W latach 1956-1968 pełnił funkcję kierownika artystycznego Zespołu Filmowego „Kadr”, potem także kilku innych. Był współscenarzystą trzech wybitnych filmów Jerzego Kawalerowicza: Matki Joanny od Aniołów (1961), Faraona (1966) i Austerii (1982). Ponadto napisał scenariusze m.in. do Zimowego zmierzchu Stanisława Lenartowicza (1956) i Kroniki wypadków miłosnych Andrzeja Wajdy (1974). Costa-Gavras nakręcił na podstawie jego powieści film Mała apokalipsa (Francja 1992). Konwicki zagrał pisarza w Kronice wypadków miłosnych, wystąpił też w dokumentalnych filmach Andrzeja Titkowa poświęconych swojej osobie (Przechodzień, 1984 i Całkiem spora Apokalipsa, 2002). W 1958 zadebiutował jako reżyser oryginalnym studium psychologicznym Ostatni dzień lata, które zrealizował wspólnie z Janem Laskowskim. Wszystkie filmy nakręcił według własnych scenariuszy, pięć kolejnych już samodzielnie. Kamerą opowiadał często, podobnie jak piórem, o rozterkach swego wojennego pokolenia, zmaganiach z czasem i pamięcią. Najlepiej widać to w groteskowym Salcie (1965) i onirycznym Jak daleko stąd, jak blisko (1972), choć także w psychologicznych Zaduszkach (1962). Dwa spośród filmów Konwickiego są ekranizacjami utworów literackich, szczególnie mu bliskich z uwagi na utrwalone w nich obrazy jego rodzinnej Wileńszczyzny: Dolina Issy (1982, wg powieści Czesława Miłosza) i Lawa. Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza (1988).
Andrzej Bukowiecki
Bibliografia
Książki:
Bereś S., Pół wieku czyśćca: rozmowy z Tadeuszem Konwickim, Warszawa 1990.
Bielas K., Szczerba J., Pamiętam, że było gorąco. Rozmowy, Kraków 2001.
Fiut A. [red.], Kompleks Konwicki, Kraków 2010.
Fuksiewicz J., Tadeusz Konwicki, Warszawa 1967.
Helman A., Miczka T., Analizy i interpretacje. Film polski, Katowice 1984.
Hendrykowski M., Debiuty polskiego kina, Konin 1998.
Jackiewicz A., Moja filmoteka. Kino polskie, Warszawa 1983.
Kaniecki P., Samospalenia Konwickiego, Warszawa 2014.
Kaniecki P., Wniebowstąpienia Konwickiego, Warszawa 2013.
Konwicki T., Nasze histerie, nasze nadzieje: spotkania z Tadeuszem Konwickim, Warszawa 2013.
Korczarowska N., Ojczyzny prywatne: mitologia przestrzeni prywatności w twórczości Tadeusza Konwickiego, Jana Jakuba Kolskiego, Andrzeja Kondratiuka, Kraków 2007.
Lubelski T., Zarębski Konrad J., Historia kina polskiego, Warszawa 2006.
Nurczyńska-Fidelska E., Kino polskie w trzynastu sekwencjach, Kraków 2005.
Kamila Wielebska, Kuba Mikurda [red.], Dzieje grzechu. Surrealizm w kinie polskim, Kraków-Warszawa 2010.
Artykuły:
Dolina Issy, „Filmowy Serwis Prasowy” 1982, nr 11, s. 2-6.
Jackiewicz A., Zapiski krytyczne. Konwicki, „Film” 1962, nr 13, s. 3.
Głębicka-Giza A., „Dolina Issy”, „Lawa” i „Kronika wypadków miłosnych”. O autorskiej twórczości Tadeusza Konwickiego, „Kwartalnik Filmowy” 2003, nr 44, s. 195-210.
Jak daleko stąd, jak blisko, „Filmowy Serwis Prasowy” 1972, nr 1, s. 13-17.
Kaniecki P., „Salto” Tadeusza Konwickiego jako filmowa adaptacja własnej metody pisarskiej, „Kwartalnik Filmowy” 2007, nr 59, s. 114-146.
Kaniecki P., Idea „prywatnego ekumenizmu” w filmach Tadeusza Konwickiego, „Kwartalnik Filmowy” 2007, nr 57-58, s. 222-241.
Kaniecki P., Znad dworu panny Heleny przed dom poety, „Kwartalnik Filmowy” 2011, nr 73, s. 147-162.
Konwicki T., Problemy adaptacji filmowej, „Kwartalnik Filmowy” 1960, nr 4, s. 24-28.
Korczarowska N., Ocalić przeszłość od nieznaczenia. ‘Dolina Issy’ Tadeusza Konwickiego, „Kwartalnik Filmowy” 1999, nr 26-27, s. 263-270.
Liskowacki A., Kronika powrotu, „Twórczość” 2012, nr 5, s. 60-72.
Lubelski T., Krewniacy z Litwy, „Kwartalnik Filmowy” 2007, s. 146-172.
Lubelski T., Wędrówki realne i wyobrażone. O filmach Tadeusza Konwickiego, „Kino” 1981, nr 1, s. 2-4, 19-20.
Markowski A., Jak daleko stąd, jak blisko, „Film” 1971, nr 24, s. 10-11.
Płażewski J., W poszukiwaniu nadziei, „Kino” 1972, nr 3, s. 2-11.
Salto, „Filmowy Serwis Prasowy” 1965, nr 7, s. 4-8.
Tatarkiewicz A., Wygodzki S., Refleksje o „Salcie”, „Film” 1965, nr 29-30, s. 6-7.
Zwierzchowski P., Mazur D., Kino polskie po roku 1989,Bydgoszcz 2007.
Wywiady:
Czapska E., Tadeusz Konwicki. Zwalniają, będą przyjmować, „Przekrój” 2007, nr 26, s. 64-66.
Dondziłło Cz., Zabrałem się ostatnim wagonem, „Film” 1989, nr 44, s. 3-6.
Eberhardt K., Powinienem zadebiutować na nowo. Rozmowa z Tadeuszem Konwickim, „Kino” 1972, nr 4, s. 12-16.
Garbień K., Kiedy widz płaci grzywnę – mówi Tadeusz Konwicki, „Film” 1962, nr 2, s. 10-11.
Kaniecki P., „Rzeka…” i „Nowy świat…” jako pretekst do spojrzenia na kino Konwickiego¸ „Gazeta Wyborcza” 2-3.6.2010, nr 127, s. 21.
Lubelski T., To jeszcze nie ta chwila. Rozmowa z Tadeuszem Konwickim, „Kino” 1981, nr 2, s. 5-7, 25-27.
Markowski A., Gdzie są współcześni bohaterowie? Przeciwko anonimowości, „Film” 1967, nr 34, s. 6-7.
Oleksiewicz M., Powiem pani bezwstydnie, „Film” 1958, nr 41, s. 4-5.
Płażewski J., I pół Tadeusza Konwickiego, „Film” 1974, nr 14, s. 12-13.
Sobolewski T., O magiczności i zmiennych koniunkturach mówi Tadeusz Konwicki, „Kino” 1992, nr 9, s. 6-9.
Szczerba J., Bielas K., Zawsze ktoś oprowadza nas po piekle, „Gazeta Wyborcza” 23-24.06.2001, nr 145, s. 10-12.
Szczerba J., Oko pana Konwickiego, „Gazeta Wyborcza” 11.02.2009, nr 35, s. 14-15.
Szczerba J., Bielas K., Każde pokolenie ma swoją nerwicę, „Gazeta Wyborcza – Magazyn” 2000, nr 51, s. 10-17.
Szczerba J., Bielas K., Ostatni dzień lata, „Gazeta Wyborcza – Magazyn”2001, nr 35, s. 20-23.
Werner A., Wróżby z dnia dzisiejszego. Rozmowa z Tadeuszem Konwickim, „Kino” 1991, nr 1, s. 2-7.
Galeria
Artykuły
-
„Dolina Issy”, „Lawa” i „Kronika wypadków miłosnych”. O autorskiej twórczości Tadeusza Konwickiego
Barbara Głębicka-Giza
„Kwartalnik Filmowy” 2003, nr 44
Nazwisko Tadeusza Konwickiego klasycznie już jest kojarzone z kinem autorskim. Związanie się z filmem ma...
-
„Ostatni dzień lata”
Andrzej Bukowiecki
[w:] 50 lat Polskiej Szkoły Filmowej (DVD), Warszawa 2008
Czyim dziełem jest Ostatni dzień lata (1958), jeden z najoryginalniejszych filmów polskich, w swoim...
-
Ocalić przeszłość od nieznaczenia. „Dolina Issy” Tadeusza Konwickiego
Natasza Korczarowska
„Kwartalnik Filmowy” 1999, nr 26-27
