Pasażerka  [1963]

Pasażerka

rok produkcji:

1963

premiera:

20 IX 1963

czas trwania:

58 min

Reżyseria:

Andrzej Munk, Witold Lesiewicz

Scenariusz:

Zofia Posmysz, Andrzej Munk

Zdjęcia:

Krzysztof Winiewicz

Obsada:

Aleksandra Śląska [Liza], Anna Ciepielewska [Marta], Janusz Bylczyński [kapo], Krzesisława Dubielówna, Anna Gołębiowska, Barbara Horawianka [więźniarka - pielęgniarka], Anna Jaraczówna [kapo], Maria Kościałkowska [strażniczka Inga Weniger], Andrzej Krasicki [delegat komisji międzynarodowej], Jan Kreczmar [Walter, mąż Lizy], Irena Malkiewicz [Oberaufseherin Madel], Marek Walczewski [Tadeusz, narzeczony Marty]

Montaż:

Zofia Dwornik

Muzyka:

Tadeusz Baird

Scenografia:

Tadeusz Wybult

Produkcja:

Zespół Filmowy „Kamera”

Kierownictwo produkcji :

Wilhelm Hollender

Nagrody:

  • Syrenka Warszawska 1963
  • MFF Cannes (Francja) 1964: nagroda FIPRESCI, Specjalne Wyróżnienie Honorowe Jury
  • MFF Walczących o Pokój Los Alamos (USA) 1964: nagroda aktorska dla Anny Ciepielewskiej
  • MFF Wenecja (Włochy) 1964: nagroda Stowarzyszenia Dziennikarzy Włoskich
  • Nagroda Państwowa II stopnia 1964 dla Aleksandry Śląskiej
  • Nagroda Związku Krytyków Finlandii 1965

O filmie

Dramat psychologiczny rozgrywający się w dwóch płaszczyznach czasowych: współcześnie i w obszernych sekwencjach retrospekcji w hitlerowskim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.

Na pokładzie transatlantyckiego statku pasażerskiego wśród wielu turystów znajduje się małżeństwo: Walter i Liza. W jednym z portów wchodzi na statek kobieta, która przypomina Lizie polską więźniarkę Martę, wywołując lawinę wspomnień. Aufseherin Liza z kobiecych formacji SS próbowała w stosunku do Marty stosować metody esesmańskiej pedagogiki. Między obiema kobietami – katem i ofiarą – toczyła się skomplikowana gra psychologiczna. Nadzorczyni nie udało się jednak złamać Polki, która prawdopodobnie zginęła. Liza, szukając teraz usprawiedliwienia, wyjawia mężowi prawdę o sobie, ale jest to prawda zafałszowana.

Część retrospektywna została w całości zrealizowana przez Andrzeja Munka. Jest to wizja odmienna od tradycyjnego wzorca martyrologicznego; nie ma tu szokujących obrazów okrucieństwa i fizycznych cierpień więźniów. Zbrodnia nie musi wynikać z okrucieństwa i sadyzmu oprawców, to zło immanentne, związane z totalitarnym systemem hitlerowskim - zdaje się twierdzić reżyser. I choć świat zamknięty za drutami Auschwitz jest w pełni autentyczny, to na plan pierwszy wysunięte zostały takie problemy natury moralnej, jak psychologiczna granica wytrzymałości człowieka oraz sprawa odpowiedzialności, sumienia.



Donata Zielińska, Leksykon polskich filmów fabularnych, Warszawa 1996

Artykuły

Cytaty

  • Pasażerka ukazuje osobliwą i wstrząsającą walkę więźniarki, która nie broni się przed poniewierką, jakiej zaznaje od swojej nadzorczyni, lecz przeciwnie – przed jej łaskami, folgami, propozycjami. Marta wie...

  • Główne problemy mego nowego filmu? Konflikt odpowiedzialności sumienia i problem miary wytrzymałości człowieka. Mieliśmy do rozwiązania trudne zadanie: w jaki sposób pokazać Oświęcim, nie uciekając się do jego...

    Rozwiń

Bibliografia