Akademia polskiego filmu

Właśnie – z zapałem podjął Suryn – czy to są prawdziwe demony? I co to są w ogóle demony? Reb Isze stracił nagle swoją obojętność, po twarzy przebiegł mu dziwny wyraz i w oczach zadrgały jakieś iskierki. Zaśmiał się wreszcie. – I ksiądz dobrodziej przychodzi do biednego rebe, aby się spytać, co to są demony? Ksiądz nie wie? Nie nauczono księdza na świętej teologii? Nie wie ksiądz? Waha się ksiądz? To może nie są demony, to może tylko brak aniołów? – zaśmiał się znowu. – Anioł odleciał od matki Joanny i oto została sama ze sobą. Może to tylko własna natura człowieka?

Jarosław Iwaszkiewicz, Matka Joanna od Aniołów, 1946

Czyżby słońce, które świeci nad klasztorem, mimo swej jaskrawości i wysokiego usytuowania na nieboskłonie nie grzało? (…) Demony wyszły poza klasztor i zapanowały nad całą przestrzenią. Jak wyjaśnić tajemnicę wszechogarniającego zła? (…) Misja księdza Suryna kończy się niepowodzeniem. Może więc to nie on, lecz widz powinien zadać uzdrawiające pytanie (…), traktując obraz Kawalerowicza jako dzieło o znacznie poważniejszej treści niż jedynie historia miłości księdza do zakonnicy? Powróćmy do początku filmu [gdy] w przeciwujęciu widzimy krzyż utworzony przez ramy okna. To przed tym krzyżem modlił się ksiądz Suryn (…). Oto okno pozwalające zrozumieć dramat przedstawiony w filmie. To okno jest krzyżem.

Seweryn Kuśmierczyk, Matka Joanna od Aniołów. Szkic antropologiczny, „Kino” 1997, nr 17