Akademia polskiego filmu

Hrabina: Proszę wstawać, Panowie, już późno, czas po sobie posłać. (wychodzi)
Profesor: I pomyśleć, że kiedy byłem tu parę tygodni temu zaproszony na obiad, to pani Róża robiła mi wymówki, że własnoręcznie wyniosłem leżak do ogrodu. Cholera!
Mistrz: Jak to profesorze? Pan klnie? Pan, wychowawca młodzieży?
Profesor: Ostatnio to młodzież mnie wychowywała. W drodze do Pruszkowa taki bardzo młody człowiek z trupią główką na czapce wpajał we mnie kopniakami sztukę maszerowania w szeregu. (…)
Hrabina: Nie ma wody w zbiorniku, jeśli panowie chcą się umyć, wody trzeba napompować. A, i jeszcze jedno, proszę sprzątnąć łazienkę, tam znowu nalane.
Profesor: Naprawdę, to nie ja…
Mistrz: Niech Pan zachowa przynajmniej resztki godności.
Profesor: Nie… Ja przy niej zmieniam się w sztubaka. A Pan mi wypomina, że jestem wychowawcą. Byłym wychowawcą. Tak jak pan jest byłym mistrzem i wszystko w ogóle jest byłe, zwłaszcza nasza gospodyni, która żadną miarą nie chce uznać tego czasu przeszłego.

dialog z filmu

Temat Pożegnań wszystkimi korzeniami związany jest z rzeczywistością historycznych wydarzeń. Dotyczy końca pewnego świata form, konwencji, stosunków międzyludzkich, ale wszystkie sprawy doniosłe i ogólne dzieją się poza ekranem, my zaś oglądamy rzeczy niewielkie. (…) A jednak ten świat schyłku i pożegnań czegoś, co się kończy na marginesie wielkiej wojny, wciąga nas i wchodzimy weń bez oporu. Realizm w obrazowaniu sytuacji i typów ludzkich łączy się z ironicznie traktowaną deformacją klimatu środowiskowego (…). Dzieje się tak niewątpliwie dzięki głównym bohaterom Pożegnań – Marii Wachowiak i Tadeuszowi Janczarowi.

Stanisław Grzelecki, Dramat bez cierpienia, „Życie Warszawy” 1958, nr 248