Trzecia część nocy  [1971]

Trzecia część nocy

rok produkcji:

1971

premiera:

4 I 1972

czas trwania:

101 min

Reżyseria:

Andrzej Żuławski

Scenariusz:

Mirosław Żuławski, Andrzej Żuławski

Zdjęcia:

Witold Sobociński

Obsada:

Małgorzata Braunek [Helena, żona Michała - Marta], Leszek Teleszyński [Michał], Jan Nowicki [Jan, pierwszy mąż Heleny], Jerzy Goliński [ojciec Michała], Anna Milewska [zakonnica Klara], Michał Grudziński [karmiciel wszy Marian], Marek Walczewski [Rozenkranc], Hanna Stankówna [hodowczyni wszy], Alicja Jachiewicz [kelnerka], Leszek Długosz [niewidomy, dowódca organizacji], Jadwiga Halina Gallowa [matka Rozenkranca], Halina Czengery [matka Michała], Elżbieta Barszczewska [laborantka w Instytucie Weigla], Ewa Ciepiela [karmicielka wszy], Tadeusz Huk [karmiciel wszy]

Montaż:

Halina Prugar

Muzyka:

Andrzej Korzyński

Scenografia:

Teresa Barska

Produkcja:

Zespół Filmowy „Wektor”

Kierownictwo produkcji :

Barbara Pec-Ślesicka

Nagrody:

  • Nagroda im. Andrzeja Munka 1971 dla Andrzeja Żuławskiego
  • MFF Adelaide (Australia) 1972: Dyplom Uznania
  • I Międzynarodowe Spotkania Filmowe „Młodzież na ekranie” Koszalin 1973: Jantar

O filmie

Początek okupacji hitlerowskiej. W wiejskim dworku Michał wraca do zdrowia po tyfusie. Są z nim jego rodzice, żona Helena i kilkuletni syn Łukasz. Pewnego ranka mężczyźni z chłopcem idą do lasu. Łukasz odłącza się od nich i wraca do domu. W tym czasie dworek zostaje zajęty przez niezidentyfikowanych kawalerzystów, którzy mordują obie kobiety, a następnie chłopca. Michał i ojciec przenoszą się do miasta, gdzie główny bohater wstępuje do konspiracji. Podczas jednej z akcji zostaje postrzelony
i w ucieczce przed Niemcami kryje się na klatce schodowej jakiejś kamienicy. Tam przypadkiem pojawia się podobnie ubrany mężczyzna, którego hitlerowcy w zamieszaniu biorą za Michała, ranią i aresztują. Michał z ukrycia widzi Martę, ciężarną żonę ofiary, bardzo podobną do nieżyjącej Heleny.

Po odejściu Niemców kobieta zaczyna rodzić i prosi bohatera o pomoc. Michał odbiera poród
i, wyczerpany, traci przytomność. Kiedy ją odzyskuje, matki z noworodkiem już nie ma. Zaczyna jej poszukiwać, czym naraża się ojcu, który oskarża go o nieodpowiedzialność w stosunkach z bliźnimi,
a zwłaszcza z kobietami. Wyrzuca mu rozbicie pierwszego małżeństwa Heleny z Janem. Syn i ojciec rozstają się w gniewie. Michał odnajduje kobietę w przytułku prowadzonym przez zakonnicę Klarę, jego rodzoną siostrę. Dziwnym zbiegiem okoliczności matka i dziecko zajmują ten sam pokój, w którym bohater mieszkał kiedyś z żoną i Łukaszem. Michałowi wydaje się, że życie zaczyna się powtarzać,
a Marta jest lustrzanym odbiciem zmarłej żony. Powodowany wyrzutami sumienia, zaczyna opiekować się kobietą i dzieckiem. Aby ich utrzymać, wraca do niebezpiecznego zajęcia, które już kiedyś wykonywał. Zostaje karmicielem wszy w instytucie profesora Weigla. Dowiaduje się, że mąż Marty leży w szpitalu pod strażą. Uzyskuje zgodę Ślepego, swego dowódcy, na odbicie więźnia. Mówi Marcie, że jej mąż zostanie uwolniony. W tym momencie oboje uświadamiają sobie ogrom łączącego ich uczucia. Niedługo potem Niemcy likwidują przytułek i zabijają siostrę Klarę. Michał odwiedza ojca, by odebrać pistolet, i powiadamia go o tej śmierci.

W czasie gdy ojciec podpala rodzinne mieszkanie i popełnia samobójstwo, Niemcy aresztują oddział Ślepego. Michał, ostrzeżony przez laborantkę z Instytutu Weigla, pozostaje na wolności. Sam próbuje uwolnić męża Marty. Gdy dostaje się do szpitala z fałszywą przepustką, z przerażeniem widzi, że mąż Marty ma twarz Jana, pierwszego męża Heleny. Zdemaskowany przez straż, ucieka piwnicznym korytarzem. Wpada na wózek ze zwłokami, które mają jego własną twarz. Przed oczami staje mu cała niedawna przeszłość: ciała pomordowanych bliskich, dworek oraz tajemniczy jeźdźcy.

Dramat wojenny. Nowatorskie spojrzenie na problematykę okupacyjną, która staje się tłem do rozważań o totalnym zagrożeniu i uniwersalnych problemach moralnych: miłości, wierności, odwadze.

Jan Słodowski, Leksykon polskich filmów fabularnych, Warszawa 1996 

Artykuły

Cytaty

  • Obraz okupacji w tym filmie nie odpowiada wyobrażeniom, do jakich przyzwyczajono nas w polskim kinie. (…) Okupacja jest w filmie Żuławskiego stanem totalnego zagrożenia: jak zaraza, jak klęska żywiołowa. (…) Obrazy...

  • Film ten różni się prawdopodobnie od wielu filmów naszej rodzimej produkcji (…). Zrodził się on z morza moich wątpliwości: po pierwsze –
    co do sztuki filmowej w ogólności, po drugie – co do filmu...

    Rozwiń

Bibliografia