Człowiek z żelaza  [1981]

Człowiek z żelaza

rok produkcji:

1981

premiera:

27 VII 1981

czas trwania:

147 min

Reżyseria:

Andrzej Wajda

Scenariusz:

Aleksander Ścibor-Rylski

Zdjęcia:

Edward Kłosiński

Obsada:

Jerzy Radziwiłowicz [Maciek Tomczyk, Mateusz Birkut], Krystyna Janda [Agnieszka], Marian Opania [Winkel], Barbara Brylska [matka Wiesławy Hulewicz], Wiesława Kosmalska [Wiesława Hulewicz], Bogusław Linda [Dzidek], Franciszek Trzeciak [Badecki], Janusz Gajos [zastępca szefa Radiokomitetu], Andrzej Seweryn [kapitan Wirski], Marek Kondrat [Grzenda], Jerzy Trela [Antoniak], Krzysztof Janczar [Kryska], Krystyna Zachwatowicz [Hanka Tomczyk], Bogusław Sobczuk [redaktor tv], Wojciech Alaborski [personalny]

Montaż:

Halina Prugar

Muzyka:

Andrzej Korzyński

Scenografia:

Allan Starski

Produkcja:

Zespół Filmowy „X”

Kierownictwo produkcji :

Barbara Pec-Ślesicka

Nagrody:

  • MFF Cannes (Francja) 1981: Złota Palma, nagroda Jury Ekumenicznego
  • Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku 1981: nagroda Solidarności
  • Lubuskie Lato Filmowe Łagów 1981: Srebrne Grono
  • Nominacja do Nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej Oscar 1982

O filmie

Sierpień 1980 roku. Rozpoczynają się strajki na Wybrzeżu. Zastępca przewodniczącego Radiokomitetu wzywa nagle do siebie redaktora Winkiela i wręcza mu materiały dotyczące robotnika Stoczni Gdańskiej Macieja Tomczyka, działacza nielegalnych wolnych związków zawodowych. Poleca mu natychmiast wyjechać do Gdańska i zrealizować materiał do reportażu kompromitującego komitet strajkowy. W Gdańsku Winkiel spotyka Badeckiego, działacza partyjnego, który szczególnie mocno akcentuje wagę i znaczenie polityczne misji Winkiela.

Na zakończenie poufnej rozmowy Badecki wręcza dziennikarzowi butelkę dżinu. Dla alkoholika Winkiela jest to bezcenny dar, komitet strajkowy bowiem wprowadził całkowitą prohibicję. Nazajutrz Winkiel próbuje dostać się do stoczni, by zdobyć niezbędne informacje. Bez rezultatu. Po powrocie do hotelu zastaje w pokoju oficera służby bezpieczeństwa Wirskiego, który przekazuje mu teczkę z dokumentami Tomczyka. Milicja umożliwia mu spotkanie z Agnieszką, żoną Maćka, zatrzymaną w areszcie za popieranie strajków. Agnieszka opowiada mu historię swego życia. W 1976 roku została pozbawiona prawa wykonywania zawodu i nie ukończyła filmu o ojcu Maćka, Mateuszu Birkucie. Znajomość z Maćkiem przerodziła się w miłość. Przez kilka lat małżeństwa Tomczykowie byli prześladowani za działalność antyrządową. Maciek trafił do więzienia. Agnieszka wyjechała z dzieckiem do ojca i tam zastała ją wiadomość o strajkach. W drodze do Gdańska zatrzymała ją milicja. Po rozmowie z Agnieszką Winkiel przeżywa wstrząs i publicznie opowiada się po stronie robotniczych żądań. Rozmowy między Komisją Rządową a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym dobiegają do końca pomyślnego dla robotników. Dzidek, dawny znajomy Winkiela, ujawnia cele, jakie miał spełnić powierzony mu reportaż. Idącego samotnie redaktora zatrzymuje jadący samochodem Badecki. Mówi mu, że porozumienie między rządem a robotnikami jest tylko nic nieznaczącą kartką papieru.
Kontynuacja losów rodziny Birkutów przedstawionych w filmie Człowiek z marmuru.

Człowiek z żelaza jako film fabularny jest kreacją, a nie rekonstrukcją wydarzeń, w której staramy się pokazać je z różnych punktów widzenia poprzez różne postacie, niosące także swoje sprawy osobiste. Odwołuje się nie tylko do Sierpnia, ale i do wydarzeń wcześniejszych, z którymi sprzęgły się losy bohaterów filmu, które przerwały życie Mateusza Birkuta, a które ukształtowały jego syna – Maćka Tomczyka" (wypowiedź Andrzeja Wajdy).



Waldemar Piątek, Leksykon polskich filmów fabularnych, Warszawa 1996

Artykuły