Jerzy Kawalerowicz
Urodził się w 1922 roku. W latach 1945-1948 studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Równocześnie był słuchaczem Kursu Przeszkolenia Filmowego. Rozpoczynał pracę na planie filmowym jako asystent Leonarda Buczkowskiego i Wandy Jakubowskiej. Zadebiutował w 1951 roku socrealistyczną Gromadą. Kolejne filmy – Celuloza (1953) i Pod gwiazdą frygijską (1954) – nawiązywały do wzorców włoskiego neorealizmu i zwracały uwagę wysokim poziomem umiejętności reżyserskich. Droga ku filmowej wirtuozerii prowadziła przez zaskakujący formą narracji filmowej Cień (1956) i dramat psychologiczny Prawdziwy koniec wielkiej wojny (1957), podnoszący problem moralnych skutków wojny. Uznanie światowe przyniosły Kawalerowiczowi filmy sytuujące się w nurcie Polskiej Szkoły Filmowej. Perfekcyjny pod względem realizacyjnym Pociąg (1959) przynosił nasycony akcentami egzystencjalnymi portret polskiego społeczeństwa końca lat 50. Srebrną Palmą w Cannes została nagrodzona ascetyczna, zdumiewająca wyrafinowaną kompozycją plastyczną Matka Joanna od Aniołów (1960), opowiadająca o zmaganiach toczących się w sferze duchowości człowieka.
Nominowany do Oscara Faraon (1965) był superprodukcją zachwycającą pieczołowitością w odtworzeniu realiów starożytnego Egiptu i bardzo wysokim poziomem artystycznym. Kolejne próby rekonstrukcji światów już nieistniejących podjął reżyser w Austerii (1982) i Quo vadis (2001). Z wielką pieczołowitością został też zrealizowany film Śmierć prezydenta (1977), odtwarzający wydarzenia związane z zabójstwem prezydenta Gabriela Narutowicza.
Charakterystycznej dla kina autorskiego Jerzego Kawalerowicza pogłębionej refleksji historiozoficznej i jego uważnym analizom psychologicznym, obserwacji wewnętrznych zmagań i przemian filmowych bohaterów towarzyszy estetyka formy, do której prowadzi wizualna wrażliwość twórcy, jego kunszt obrazowania i perfekcja realizacyjna. Za swoje dokonania artystyczne reżyser został wyróżniony doktoratami honoris causa przyznanymi przez Uniwersytet Paris III – Nowa Sorbona (1998) i PWSFTViT w Łodzi (2000).
Jerzy Kawalerowicz od 1956 roku kierował nieprzerwanie Zespołem Filmowym „Kadr”, jedną z najważniejszych instytucji w dziejach polskiej kinematografii. W tym Zespole powstały najważniejsze dzieła Polskiej Szkoły Filmowej. Kawalerowicz wspierał wiedzą i doświadczeniem reżyserskim młodszych kolegów, swoim autorytetem osłaniał powstające filmy przed ingerencjami natury politycznej. Jako wieloletni prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich zdobył uznanie i szacunek całego środowiska filmowego.
Zmarł w 2007 roku.
Seweryn Kuśmierczyk
[w:] 50 lat Polskiej Szkoły Filmowej (DVD), Warszawa 2008
Bibliografia
Ksiązki:
Andrzejew P., Jerzy Kawalerowicz: zawód: reżyser = profession: director, Warszawa 2008.
Dipont M., Faraon kina, Warszawa 1997.
Hendrykowski M., Debiuty polskiego kina, Konin 1998.
Hollender B., Od Wajdy do Komasy, Warszawa 2014.
Jackiewicz A., Moja filmoteka. Kino polskie, Warszawa 1983.
Jagielski S., Morstin-Popławska A., Ciało i seksualność w kinie polskim, Kraków 2009.
Janicki S., Polscy twórcy filmowi o sobie, Warszawa 1962.
Kawalerowicz J., Nie powtarzałem siebie. Z Jerzym Kawalerowiczem rozmawiali Waldemar Chrostowski i Mirosław Słowiński, Warszawa 2008.
Kawalerowicz J., Więcej niż kino, Warszawa 2001.
Lubelski T., Zarębski Konrad J., Historia kina polskiego, Warszawa 2006.
Nurczyńska-Fidelska E., Kino polskie w trzynastu sekwencjach, Kraków 2005.
Rek J., Kino Jerzego Kawalerowicza i jego konteksty, Łódź 2008.
Artykuły:
Petelski Cz., Pamiątka czasów, które przeminęły, „Film” 1954, nr 8, s. 8-10.
Węgierski B., Czy w filmie nie dzieje się nic nowego?, „Film” 1954, nr 22, s. 4-5.
Zapert Z., Cień pada na ekran, „Film”, 1955, nr 42, s. 10.
Janicki S., O „Pociągu” mówi Jerzy Kawalerowicz, „Film” 1959, nr 40, s. 10-11.
Kałużyński Z., Krytycy, naskórek i „Pociąg”, „Film” 1959, nr. 43, s. 6-7.
Janicki S., Mówi Jerzy Kawalerowicz, „Film” 1962, nr 44, s. 7.
Janicki S., „Faraon” na ekranie, „Film” 1964, nr 8, s. 6-7.
Helman A., Odwieczny dramat społeczeństwa, „Film” 1974, nr 17, s. 12-13.
Lubelski T., Gra z kinem o prawdę, „Film” 1980, nr 2, s. 3-5; 20.
Helman A., Pod znakiem formy, „Film” 1988, nr 9, s. 4-5; 17.
Michał B., Czy istnieje świat Kawalerowicza. Rys do portretu, „Kino” 1967, nr 6, s. 2-7.
Kornatowska M., Jerzy Kawalerowicz, czyli miłość do geometrii, „Kino” 1978, nr 2, s. 19-24.
Sobolewski T., Zaginiony świat, „Kino” 1981, nr 10, s. 10-13.
Helman Alicja, Matka Joanna od Aniołów. Przesłanie którego nie ma w opowiadaniu, „Kino” 1986, nr 4, s. 1-3; 26-28.
Galeria
Artykuły
-
Wiatr od Dzikiego Zachodu, czyli krótki kurs historii kina polskiego na ekranach radzieckich.
Miron Czernienko
„Kwartalnik Filmowy” 1997, nr 18
-
Matka Joanna od Aniołów
Jerzy Wójcik
Labirynt światła, opracowanie Seweryn Kuśmierczyk, Warszawa 2006
-
„Matka Joanna od Aniołów” - przesłanie, którego nie ma w opowiadaniu
Alicja Helman
„Kino” 1986, nr 4
Matka Joanna od Aniołów Jerzego Kawalerowicza jest wierną adaptacją opowiadania Iwaszkiewicza i nie...
-
Pociąg, czyli niby razem, a jednak osobno
Jan Rek
"Kino Jerzego Kawalerowicza i jego konteksty", Łódź 2008
-
„Pamiątka z Celulozy”. O ekranizacji Igora Newerlego
Zygmunt Machwitz
„Kino” 1980, nr 169
Dziś jest już pozycją klasyczną. Ale w początkach lat pięćdziesiątych powieść Igora Newerlego stała się...
-
„Matka Joanna od Aniołów”. Szkic antropologiczny
Seweryn Kuśmierczyk
„Kwartalnik Filmowy” 1997, nr 17
Latem roku 1960, na wysypisku śmieci w Józefowie pod Łodzią, zostały zrealizowane zdjęcia plenerowe do...
