Andrzej Wajda

Andrzej Wajda, fot. Roman Sumik, źródło: Fototeka FN?>

Andrzej Wajda, fot. Roman Sumik, źródło: Fototeka FN
http://fototeka.fn.org.pl/

Jeden z najbardziej znanych i honorowanych w świecie polskich reżyserów filmowych, współtwórca Polskiej Szkoły Filmowej; także wybitny reżyser teatralny, scenarzysta i scenograf. Urodził się w Suwałkach w 1926 roku. Lata wojny spędził w Radomiu, gdzie uczęszczał na tajne komplety i krótko uczył się w prywatnej szkole malarskiej, pracując jednocześnie na kolei. Po wojnie studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie i reżyserię w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi. Kanał (1957) był jego drugim – po Pokoleniu (1954) – filmem kinowym. Po nim nakręcił głośny Popiół i diament (1958), który ugruntował jego czołową pozycję w kinie polskim i europejskim. W 1959 roku Wajda nakręcił swój pierwszy kolorowy film – Lotna, a w kolejnych latach filmy Niewinni czarodzieje (opowiadający o młodych ludziach pokolenia jazzu, zbuntowanych a równocześnie samotnych w otaczającym ich świecie), Samson (przedstawiał historię Żyda zbiegłego z getta) i dwa filmy zagraniczne: jugosłowiańską Powiatową lady Makbet oraz Miłość dwudziestolatków we francusko-niemieckiej koprodukcji (1962).

Do najgłośniejszych spośród blisko czterdziestu zrealizowanych filmów fabularnych Wajdy należą ekranizacje polskiej klasyki literackiej – m.in. Popiołów Stefana Żeromskiego (1965), Wesela Stanisława Wyspiańskiego (1973), Ziemi obiecanej Władysława Reymonta (nominacja do Oscara, 1974), Smugi cienia Josepha Conrada (1976) i Panien z Wilka Jarosława Iwaszkiewicza oraz Pana Tadeusza Adama Mickiewicza (1999). Wielką popularność zyskały też polityczne filmy rozrachunkowe – Człowiek z marmuru (1978) i Człowiek z żelaza (nagrodzony Złotą Palmą na MFF w Cannes, 1981), a także Danton (1982) i Korczak (1990). Za Katyń (2007) był nominowany do Oscara.

Twórczość artystyczna Andrzeja Wajdy ma charakter kina autorskiego o dużej różnorodności. Czerpie z malarstwa, literatury polskiej oraz polskiej tradycji narodowej. Niektóre pomysły filmowe Wajdy były w okresie Polski Ludowej przedmiotem licznych ingerencji cenzury; wywoływały burzliwe dyskusje i spory. W roku 2000 Andrzejowi Wajdzie przyznano honorowego Oscara, a w 2006 berlińskiego Złotego Niedźwiedzia za całokształt twórczości.

W latach 1979-1983 Wajda był prezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich (obecnie jest prezesem honorowym). Jest także członkiem Amerykańskiej i Europejskiej Akademii Filmowej. W latach 1989-1991 był senatorem RP. Jest inicjatorem powstania i fundatorem (za otrzymaną w 1987 roku nagrodę Kyoto) Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” w Krakowie oraz założycielem działającej od 2002 roku w Warszawie Mistrzowskiej Szkoły Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy.

Andrzej Wajda zmarł 9 października 2016 roku. Odszedł w wieku 90 lat.

Seweryn Kuśmierczyk, Stanisław Zawiśliński

Bibliografia

Książki:

Andrzej Wajda - prace teatralne, Katalog wystawy Muzeum Starego Teatru, Kraków 1986.

Benisławska A., Czy kino ma płeć? Kobiety w filmach Andrzeja Wajdy: szkice, studia, analizy, Warszawa 2008.

Bereś W., Burnetko K., Andrzej Wajda. Podejrzany, Warszawa 2013.

Citko K., Tradycja, kultura, egzystencja w „Brzezinie” i „Pannach z Wilka” Andrzeja Wajdy, Kraków 1998.

Fredericksen  D., Hendrykowski M., Kanał, Poznań 2007.

Głowacki J., Przyszłem, czyli jak pisałem scenariusz o Lechu Wałęsie dla Andrzeja Wajdy, Warszawa 2013.

Gutek, Andrzej Wajda naczelnym u nas jest artystą, Warszawa 1981.

Helman A., Miczka T., Analizy i interpretacje. Film polski, Katowice 1984.

Hollender B., Od Wajdy do Komasy, Warszawa 2014.

Jackiewicz A., Moja filmoteka. Kino polskie, Aleksander, Warszawa 1983

Jagielski S., Morstin-Popławska A., Ciało i seksualność w kinie polskim, Kraków 2009.

Janicki S., Polscy twórcy filmowi o sobie, Warszawa 1962.

Karpiński M., Dostojewski - teatr sumienia, Warszawa 1989.

Karpiński M., Teatr Andrzeja Wajdy, Warszawa 1991.

Klejsa K., Nurczyńska-Fidelska E., Kino polskie: reinterpretacje. Historia – ideologia – polityka,  Kraków 2008.

Kornacki K., „Popiół i diament” Andrzeja Wajdy, Gdańsk 2011.

Lubelski T., Andrzej Wajda. Portret mistrza w kilku odsłonach, Wrocław 2006.

Lubelski T., Zarębski Konrad J., Historia kina polskiego, Warszawa 2006.

Lubelski T., Wajda, Wrocław 2006.

Michalak B., Polskie Oskary, Warszawa 2000.

Michnik A., Pajchel, Wajda A., Płażewski J., Wajda: filmy, Warszawa 1996.

Miczka T., Inspiracje plastyczne w twórczości filmowej i telewizyjnej Andrzeja Wajdy, Katowice 1987.

Miller M., Zagrajcie mi to pięknie: Pan Tadeusz według Andrzeja Wajdy, Warszawa 1999.

Mruklik Barbara, Andrzej Wajda, Warszawa 1969.

Nurczyńska-Fidelska E., Sitarski P., Filmowy świat Andrzeja Wajdy, Kraków 2003.

Nurczyńska-Fidelska E., Kino polskie w trzynastu sekwencjach, Kraków 2005.

Nurczyńska-Fidelska, Ewelina, Polska klasyka literacka według Andrzeja Wajdy, Katowice 1998.

Pogorzelska H., Tradycja literacka w filmach Andrzeja Wajdy, Łódź 1981.

Sławińska J. [red.], Wajda: filmy, Warszawa 2000.

Wajda: przewodnik Krytyki Politycznej, Opracowanie zbiorowe, Warszawa 2013.

Wajda A., Kino i reszta świata, Kraków 2000.

Wajda A., Podwójne spojrzenie, Warszawa 1998.

Wajda A., Rysunki z całego życia, Warszawa 2011.

Wajda A., Wajda mówi o sobie: wywiady i teksty, Kraków 1991.

Walaszek J., Teatr Wajdy. W kręgu arcydzieł: Dostojewski, Hamlet, Wesele, Kraków 2003.

Witek P., Andrzej Wajda jako historyk. Metodologiczne studium z historii wizualnej, Lublin 2016.

Zwierzchowski P., Mazur D., Kino polskie po roku 1989,Bydgoszcz 2007.

 

Artykuły:

Amengual B., Demaskowanie mitologii [w oczach Francuzów], „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 237-246.

Armata J., Akademia pana Wajdy, „Kino” 1997, nr 11, s. 4-7.

Belmans J., Od Pokolenia do Miłości dwudziestolatków, czyli kronikarz straconego pokolenia [w oczach Francuzów], „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 212-220.

Bielas K., Coraz więcej wolno, „Gazeta Wyborcza – Magazyn” 1996, nr 5, s. 12-13.

Braun A., Krajobraz po bitwie, „Film” 1970, nr 37, s. 4-5.

Chyb D., Inspiracje malarskie w filmach Andrzeja Wajdy, „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 144-186.

Chyb D., Malarstwo w filmach Andrzeja Wajdy. „Brzezina”, „Kino” 1988, nr 11, s. 20-23.

Chyb D., Malarstwo w filmach Andrzeja Wajdy. „Wesele”, „Kino” 1988, nr 12, s. 24-28.

Ciarka, Popiół czy diament?, „Kwartalnik Filmowy” 1997, nr 17, s. 46-48.

Curi G., Wszystko na sprzedaż [z perspektywy Włoch], „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 247-254.

Człowiek z marmuru, „Filmowy Serwis Prasowy” 1977, nr 6, s. 7-9.

Człowiek z żelaza, „Filmowy Serwis Prasowy” 1981, nr 12, s. 2-7.

Czyżewski S., „Popiół i Diament”. Powroty do archiwum. Analiza, „Film & TV Kamera” 2006, nr 3, s. 18-25.

Czyżewski S., Analiza. „Wesele”, „Film & TV Kamera” 2005, nr 4, s. 18-28.

Dopart B., Uczestnictwo bez granic. Zagraniczne filmy Wajdy, „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 117-130.

Douin J., Wajda, czyli polski los [w oczach Francuzów], „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 188-194.

Dreyer, Pokolenie, „Kwartalnik Filmowy” 1955, nr 1, s. 21-40.

Falkowska J., Kino polityczne Andrzeja Wajdy: „Człowiek z marmuru”, „Człowiek z żelaza”, „Danton” [z perspektywy Kanady], „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 256-268.

Gazda J., Początek Szkoły Filmowej, „Kwartalnik Filmowy” 1997, nr 17, s. 16-30.

Haudiquet P., „Lotna”: kiedy film staje się malarstwem i ruchem [w oczach Francuzów], „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 204-205.

Hendrykowski M., Realizm i symbolizm „Popiołu i diamentu” Andrzeja Wajdy, „Kino” 1972, nr 1, s. 25-28.

Jabłońska K., Powrót do domu, „Więź” 1999, nr 11, s. 190-195.

Jackiewicz A., „Człowiek z żelaza” jako dokument, „Film” 1981, nr 40, s. 3-5.

Jagielski S., Blask męskiego związku. „Ziemia obiecana” Andrzeja Wajdy jako film kumpelski, „Kwartalnik Filmowy” 2012, nr 77-78, s. 25-54.

Janicki S., Andrzej Wajda reżyserem teatralnym, „Film” 1959, nr 17, s. 10-11.

Janion M., Egzystencja ludzi i duchów. Rodowód filmowej wyobraźni Andrzeja Wajdy, „Kino” 1990, nr 4, s. 23-27.

Janion M., Wajda i wartości, „Film” 1975, nr 9, s. 12-14.

Kąkolewski K., Diament w popiół obrócony, „Kwartalnik Filmowy” 1994, nr 6, s. 39-56.

Koniczek, „Popioły”. Materiały dokumentacyjne, „Kino: 1966, nr 2, s. 25-40.

Kornacki K., „Popiół i diament”. O dziewczynce zamienionej w oracza, „Kino” 2008, nr 10, s. 70-72.

Kosińska-Krippner B., Bibliografia i filmografia [Andrzeja Wajdy], „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 318-367.

Kronika wypadków miłosnych, „Filmowy Serwis Prasowy” 1986, nr 22-23, s. 6-10.

Kurz I., Życie pośmiertne nowoczesnych, „Dialog” 2004, nr 4, s. 96-103.

Kuśmierczyk S., „Wesele” Andrzeja Wajdy jako mandala, „Kwartalnik Filmowy” 2012, nr 79, s. 6-21.

Kydryński L., Andrzej Wajda laureatem Oscara!, „Przekrój” 2000, nr 8, s. 40-41.

Ledóchowski A., Wesele, „Kino” 1972, nr 9, s. 16-21.

Lubelski T., „Kanał” 50 lat temu: paradoks odbioru, „Kino” 2007, nr 5, s. 58-59.

Lubelski T., Dwie ziemie jałowe: 1898 i 1974, Kwartalnik Filmowy” 1997, nr 18, s. 118-128.

Lubelski T., Polskie filmy kultowe. „Popiół i diament”, „Kino” 1992, nr 9, s. 20-23, 44-46.

Lubelski T., Sztuka reżyserii według Andrzeja Wajdy, „Kino” 2006, nr 3, s. 10-15.

Lubelski T., Trzy kolejne podejścia, „Kwartalnik Filmowy” 1994, nr 6, s. 176-187.

Lubelski T., Z potrzeby świadczenia, „Dekada Literacka” 2007, nr 4, s. 90-93.

Mackiewicz P., Muzyka i efekty akustyczne w filmach Andrzeja Wajdy okresu Szkoły Polskiej, „Kwartalnik Filmowy” 2003, nr 44, s. 94-109.

Madej A., Człowieku, po coś uciekał?, „Film” 1998, nr 10, s. 118-119.

Madej A., Zbiorowe marzenie, „Film” 1988, nr 19, s. 14-15.

Majchrowski Z., Owczarski W., Zakiewicz Z., Soplicowo na sprzedaż?, „Dialog” 2000, nr 2, s. 108-118.

Manceau J., Niewinni czarodzieje, czyli tragedia złudzeń [w oczach Francuzów], „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 229-236.

Marczak-Oborski S., Opętanie Polską, „Kino” 1972, nr 11, s. 2-7.

Michnik A., Popiół, ułan, polonez, „Gazeta Wyborcza – Magazyn” 1994, nr 19, s. 6-11.

Miczka T., Andrzeja Wajdy powinność wobec widza, „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 26-46.

Miczka T., Fascynacje plastyczne Andrzeja Wajdy, „Kino” 1985, nr 7, s. 19-26.

Miczka T., Polskie czary, „Kwartalnik Filmowy” 1997, nr 18, s. 60-74.

Mruklik B., Biblioteczka analiz Filmowych. Wesele, „Kino” 1973, nr 4, s. I-VIII.

Oguri K., Miyawaki A., Isozaki A., Takano E., Bando T., Kato G., Ozaki H., Kusakabe K., Hara M., Matsuzaki A., Intelektualiści japońscy o Wajdzie, „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 276-286.

Olszewski J., Popiół i diament, „Film” 1984, nr 21, s. 18-19.

Owczarski W., Teatr śmierci Andrzeja Wajdy, „Dialog” 2004, nr 4, s. 104-111.

Parrain P., Spazmy agonii. „Kanał”, „Popiół i diament”, czyli powrót ekspresji, „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 195-203.

Pluta L., O strukturach muzycznych w „Weselu” Andrzeja Wajdy, „Kino” 1984, nr 10, s. 17-22.

Popioły, „Filmowy Serwis Prasowy” 1965, nr 18, s. 4-11.

Predal, Łączenie przeciwieństw - najważniejsza figura stylistyczna wajdowskiej architektury filmowej, „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 221-228.

Rutkowska T., Pięć nieszczęśliwych kobiet z Wenus i zmęczony mężczyzna z Marsa, „Kwartalnik Filmowy” 1997, nr 18, s. 142-152.

Sadowska M., W niewoli romantycznych mitów, „Przekrój” 2007, nr 38, s. 60-62.

Sitarski P., Sprawozdanie z międzynarodowej konferencji „Filmowy i teatralny świat Andrzeja Wajdy”' (15-18 października 2001), „Kwartalnik Filmowy” 2002, nr 37-38, s. 318-322.

Sobolewski T., Szczerba J., Jest tam na stoczni wspaniały facet. Wałęsa się nazywa, „Gazeta Wyborcza” 2013, nr 231, s. 14-15.

Sobolewski T., Werner M., Szczepański T., Wajda dzisiaj, „Film na Świecie” 1991, nr 4 (383), s. 60-69.

Sobolewski T., Wyjście z zaklętego kręgu, „Film” 1979, nr 28, s. 3-5.

Szpakowska M., Prawdy i nieporozumienia, „Kino” 1981, nr 8, s. 9-12.

Śmiałowski P., Zanim powstał "Kanał". Archiwalia, „Kino” 2009, nr 7-8, s. 75-77.

Talarczyk-Gubała M., Ewa vs. Agnieszka. Reprezentacje reżyserek w wybranych filmach Andrzeja Wajdy i Barbary Sass, „Kwartalnik Filmowy” 2012, nr 77-78, s. 282-297.

Tatarkiewicz A., Wajda contra Wajda, „Film” 1981, nr 39, s. 3-5.

Wajda A., Dlaczego filmuję „Pana Tadeusza”, „Kino” 1998, nr 5, s. 4-7.

Wajda A., Janion M., Lis P., Forycki, Graczyk E., Siwicka D., Dyskusja [wokół „Dantona”], „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 92-103.

Wajda A., Kogo posłać do kąta?, „Kino” 1975, nr 7, s. 2-9.

Wajda A., Moje notatki z historii, „Kwartalnik Filmowy” 1996, nr 15-16, s. 7-21.

Wajda A., Moje spotkania z historią, „Film na Świecie” 1991, nr 4 (383), s. 70-76.

Wajda A., Po co artysta wyrusza w świat. Mówi Andrzej Wajda, „Kino” 1992, nr 2, s. 18-20.

Wajda A., Szok wolności. Wolni od czego? Pyta Andrzej Wajda, „Kino” 1992, nr 1, s. 3-5.

Wajda K., Gdy biedni Polacy nie tylko patrzą na getto. „Wielki tydzień” Andrzeja Wajdy, „Kwartalnik Filmowy” 2001, nr 34, s. 78-101.

Wertenstein W., portret epoki i miasta, „Film” 1974, nr 12, s. 7-8.

Wesele, „Filmowy Serwis Prasowy” 1972, nr 16, s. 10-15.

Wilczak D., Indulski G., Operacja „Luminarz”, „Newsweek Polska” 2007, nr 28, s. 34-39.

Wojciechowski P., Katyń. Polska według Wajdy, „Kino” 2007, nr 10, s. 59-61.

Wojnicka J., Co nam zostało z „Zemsty”, „Dekada Literacka” 2002, nr 9-10, s. 122-125.

Wszystko na sprzedaż, „Filmowy Serwis Prasowy” 1968, nr 19, s. 28-37.

Zagańczyk A., Między prywatnością a ideologią. „Bez znieczulenia” Andrzeja Wajdy, „Kwartalnik Filmowy” 2005, nr 49-50, s. 147-170.

Zagańczyk A., Prywatne i polityczne, „Dialog” 2005, nr 6, s. 74-95.

Żukrowski W., Popioły ale Andrzeja Wajdy, „Kino” 1966, nr 1, s. 2-7.

Żurawiecki B., Ucieczka od Wajdy, „Dialog” 2000, nr 2, s. 102-107.

 

Wywiady:

Bajer L., O tę ludzką dzielność nam szło. Mówią Aleksander Ścibor-Rylski i Andrzej Wajda..., „Kino” 1977, nr 5, s. 2-7.

Chyb M., A to my właśnie, „Film” 1999, nr 10, s. 42-45.

Demidowicz K., Powrót do Łodzi fabrycznej, „Film” 2000, nr 10, s. 75-77.

Dipont M., Robię filmy, które sam chciałbym zobaczyć. Rozmowa z Andrzejem Wajdą, „Kino” 1979, nr 2, s. 8-11.

Franaszek A., Spróbujemy pokonać tę śmierć, „Tygodnik Powszechny” 2009, nr 17, s. 34-35.

Janicki S., „Krajobraz po bitwie”. Cztery rozmowy z Andrzejem Wajdą, „Kino” 1970, nr 5, s. 18-29.

Janicki S., Wyprzedaż z pełną odpowiedzialnością. Rozmowa z Andrzejem Wajdą, „Kino” 1969, nr 3, s. 14-24.

Janowska K., Wąchać swój czas, „Polityka” 2005, nr 6, s. 72-74.

Karcz D., Szkoła Polska, jej twórcy i historia. Rozmawiamy z Andrzejem Wajdą, „Kino” 1968, nr 9, s. 6-11.

Kwiatkowski K., Wałęsa jest Kościuszką naszych czasów, „Newsweek Polska” 2011, nr 10, s. 32-35.

Lubelski T., Iść za losem filmu, „Kino” 2009, nr 4, s. 9-12.

Lubelski T., Nie tracąc nadziei, „Kino” 2013, nr 10, s. 12-15.

Lubelski T., Radość i melancholia „Pana Tadeusza”, „Kino” 1999, nr 11, s. 26-31.

Lubelski T., Wajda: albo „Pana Tadeusza” albo „Pannę Nikt”, „Kino” 1995, nr 2, s. 9-12.

Łobodziński F., Sprawa osobista i filmowa, „Newsweek Polska” 2009, nr 16, s. 82-87.

Maciejewski Ł., Powód do „Wesela”, „Cinema Polska” 2001, nr 4, s. 66-67.

Michałek B., Nowy film..., mówi Andrzej Wajda, „Kino” 1968, nr 1, s. 41-47.

Najsztub P., Zbrodnia wobec „Katynia”, „Przekrój” 2009, nr 2, s. 36-38.

Piskorz M., Odwróciłem się od przeszłości, „Ekran” 1995, nr 6, s. 6-9.

Rigamonti M., Lechu znaczy Polska, „Newsweek Polska” 2010, nr 52, s. 14-16.

Rigamonti M., Matejko polskiego kina, „Newsweek Polska” 2011, nr 51-52, s. 130-134.

Sadowska M., Kalukin, Czy reżyser z daleka zrozumie prostego człowieka, „Newsweek Polska” 2013, nr 35, s. 14-18.

Sobolewski T., Andrzej Wajda. Pojedynek z dniem dzisiejszym, „Kino” 1993, nr 4, s. 4-8.

Szpakowska M., Laudacja „Dialog” 2005, nr 6, s. 68-73.

Wajda A., Reżyser Filmowy i świat współczesny. Andrzej Wajda w rozmowie z Romanem Polańskim, „Kino” 1972, nr 2, s. 31-36.

Wertenstein W., Daleko od Europy, „Film” 1974, nr 49, s. 12-13.

Wertenstein W., Dlaczego „Panny z Wilka”? Rozmowa z Andrzejem Wajdą, „Kino” 1979, nr 6, s. 11-15.

Wertenstein W., Na planie „Ziemi obiecanej”. Rozmowa z Andrzejem Wajdą, „Kino” 1974, nr 5, s. 11-15.

Wertenstein W., Nie traktuję „Wesela”' jako filmu historycznego - mówi Andrzej Wajda, „Film” 1971, nr 37, s. 6-7.

Wertenstein W., Próg, którego nie powinienem był przekraczać. Rozmowa z Andrzejem Wajdą, „Kino” 1976, nr 6, s. 12-17.

Wertenstein W., Trzeba iść dalej, „Film” 1974, nr 28, s. 8-9.

Wertenstein W., Wariacje na znany temat, „Kino” 1975, nr 3, s. 2-11.

Wilczak D., Kępiński P., Nie warto być rozczarowanym, „Newsweek Polska” 2009, nr 1, s. 18-22.

Wróblewski J., Już nie jestem romantykiem, „Polityka” 2013, nr 41, s. 76-78.

Żakowski J., Zaklinacz duchów, „Film” 2007, nr 9, s. 38-44.

Artykuły